مقدمه :

    کتاب، دروازه ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و کتاب خود، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است. کسی که با این دنیای زیبا و زندگی بخش  ارتباط ندارد، از مهم ترین دستاورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است. بزرگترین خسارت در هر جامعه ای ، سروکار نداشتن افراد آن با کتاب است و برای هر فردی هم از بزرگترین توفیقات ؛ همراهی و مأنوس بودن با کتاب و بهره گیری از آن از طریق مطالعه است.

    بهرحال یادگیری هم مسئله مهمی همراه با مطالعه است که در سراسر طول زندگی انسان بویژه در دوران دانش آموزی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش آموزان همیشه در معرض امتحان قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است ، پس یادگیری نتیجه مطالعه است و فقط مطالعه صحیح می تواند بهترین نتیجه و یادگیری را به همراه داشته باشد ، لذا در این پژوهش ناچیز، به بررسی ” روش های صحیح مطالعه ” پرداخته شده و امیدوارم قدمی کوچک در راستای کسب و ارتقاء علم و دانش باشد.

* پیشگفتار :

    بارها شنیده ایم که دانش آموزی می گوید : ” دیگر حال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم . ” ، ”  آنقدر از این کتاب خسته شده ام که … . ” ، ” هرچقدر میخوانم ، کمتر یاد می گیرم. ” ، ” هر چه خواندم و تکرار کردم ، ولی باز هم یاد نگرفتم. ” ، ” همه کتابها را می‌خوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم. ” ، ” من استعداد درس خواندن را ندارم ، چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم ، اما همیشه نمراتم پایین است. ” و …

چرا ؟ آیا برای یادگیری درس ؛ باید 10 بار کتاب را خواند؟ باید دروس خود را پشت سرهم مرور کرد ؟ باید ده ها بار درس را تکرار کرد ؟

    اگر چنین باشد ، مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا است. اما واقعیت چیزی دیگر است. واقعیت آن است که این گروه از دانش آموزان ، روش صحیح مطالعه را نمی دانند، چرا که یادگیری و مطالعه ، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند و برای افزایش میزان یادگیری باید قبل از هرچیز ، مطالعه ای صحیح داشت

     بنابراین قبل از اینکه خود را به نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم توانایی و سایر موارد محکوم کنیم ، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصلاح آنها بپردازیم. در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد.

    بسیاری از اینگونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه باز می‌گردد. عده‌ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می‌کنند، بطوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می‌شود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم.

     مطالعه صحیح ، نیازمند بکارگیری روش های صحیح و استاندارد مطالعه ، انتخاب زمان و مکان و ایجاد شرایط مناسب است تا باعث افزایش یادگیری ، موفقیت بیشتر و جلوگیری از اتلاف وقت و خستگی شود.

تعریف مطالعه :

قبل از انجام هر کاری باید بدانیم معنی و هدف از انجام آن کار چیست ؟ برای آشنایی با مطالعه هم باید بدانیم مطالعه اصلاً به چه معناست ؟

لغت نامه دهخدا ، ” مطالعه ” را ؛ ” نگریستن به هر چیز برای واقف شدن به آن و تا?مل و تفکر و اندیشه ” و ” نظر به دقت ” معنی نموده است.

و در موارد دیگری ، مطالعه اینگونه تعریف شده است :

” جریانی است که طی آن شخصی مطلبی را از نوشته یا موضوعی دریافت می‌کند. “

” مطالعه ( study ) ؛ یک فرآیند شرطی و اکتسابی جهت افزایش معلومات است. “

( فرآیند: یعنی کاری مرحله به مرحله / روند : یعنی مطالعه باید دارای ‌بخش‌های مختلفی مثل ایجاد آمادگی، پیش‌مطالعه و … باشد / شرطی: یعنی اینکه این کار، شرایطی دارد. مهم ترین این شرایط « عادت کردن» در طول سال تحصیلی به یک روش خاص مطالعه است. / اکتسابی : یعنی چیزی که به دست می آوریم و می آموزیم. )

 مطالعه صحیح :

مطالعه صحیح و سودمند ؛ مطالعه ای است که بوسیله آن ( با بهره گیری از استانداردها، شرایط و روش های صحیح مطالعه ) بالاترین مقدار ممکن از مطالب مطالعه شده را فرا می گیریم.

” مطالعه صحیح ، یعنی ؛ یعنی بهره وری و یادگیری بیشتر از مطالعه با بکارگیری شرایط مطالعه. “

مزایای شیوه صحیح مطالعه :

مطالعه صحیح ، چهار مزیت عمده زیر را در پی دارد :

1-     زمان مطالعه را کاهش می دهد./2-     میزان یادگیری را افزایش می دهد./3-     مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.

4-     به خاطر سپاری مطالب را آسان تر می سازد.

اقسام مطالعه :

1-      مطالعه برای افزایش کردن علم و دانش و آگاهی./2-      مطالعه برای سرگرمی و پرکردن اوقات بیکاری و فراغت./3-      مطالعه برای پیداکردن پاسخ سوالات.

گروه های مطالعه کننده :

1-      گروه اول ؛ کسانی که با صدای بلند مطالعه می‌کنند.

2-      گروه دوم ؛ کسانی  که با زمزمه مطالعه می‌کنند.

3-      گروه سوم ؛ کسانی است که با چشمانشان می‌خوانند. ( گروه صامت خوان و بی صدا )

     ویژگی و برتری کار گروه سوم این است که مزاحم دیگران نمی‌شوند، از مطالعه خسته نمی‌شوند، چون خوب می‌توانند حواس خود را جمع کنند در نتیجه بهتر یاد می‌گیرند، در وقت کمتر هم مطالب بیشتری را می‌خوانند ولی عیوب دو گروه اول و دوم این است که مزاحم دیگران می‌شوند، در وقت بیشتری مطالب کمتری را می‌خوانند، چون انرژی بیشتری مصرف می‌کنند زود خسته می‌شوند.

شرایط مناسب مطالعه و عوامل مؤثر در یادگیری :

    شرایط مناسب مطالعه و عوامل مؤثر در یادگیری ؛ مواردی هستند که با دانستن ، بکارگیری و یا فراهم نمودن آنها ، می توان درس خواندن را آغاز و مطالعه ای بهتر ، فعالتر و مفیدتر با بازدهی ، بهره وری و نتیجه بالاتر و بیشتر داشت و در واقع این شرایط به ما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیریم؟، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازیم؟ و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسیم؟ :

1-        داشتن هدف و انگیزه.

2-        آمادگی و میل داشتن به یادگیری.

3-        مکان مناسب مطالعه

4-        زمان مناسب مطالعه

5-        آغاز درست ( برای موفقیت در مطالعه ، باید مطالعه را درست آغاز کنید. )

6-        برنامه ریزی ( یکی از عوامل اصلی موفقیت، داشتن برنامه منظم است. )

7-        نظم و ترتیب

8-        حفظ آرامش ( آرامش ، ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند. )

9-        سلامتی و تندرستی ( عقل سالم در بدن سالم است. )

10-       وضعیت مناسب و راحت جسمی هنگام مطالعه.

11-       تغذیه مناسب.

12-       استراحت و خواب کافی ( خواب ، فراگیری و حافظه را تقویت می کند. )

13-       ورزش قبل از مطالعه صبح ها.

14-       توجه به درک صحیح و کامل مطلب.

15-       استفاده صحیح و بهینه از وقت و فرصت.

16-       استفاده از روش صحیح و استانداردهای مطالعه.

17-       اصلاح و تغییر عادتها و شیوه های غلط در مطالعه.

18-       تمرکز حواس.

19-       حذف عوامل مزاحم فکری و رفع مشغولیتهای ذهنی در مطالعه.

20-       یادداشت برداری و نوشتن نکات مهم ( تا در زمانی کوتاه از روی یادداشت های خود مطالب را مرور کرد. ) ، خواندن بدون یادداشت برداری ، یک علت مهم فراموشی است.

21-       … .

چند توصیه مهم برای آغاز مطالعه :

ابتداء ، چند توصیه مهم برای آغاز یک مطالعه را بیان می کنیم :

–     خود را مقید به مطالعه ( حتماً ) مقدار معینی از یک کتاب ننماییم./     عمیق و با فکر و درک مطالعه کنیم./     از انجام کارهای جانبی دیگر در موقع مطالعه خودداری کنیم./     هیچ وقت با شکم و معده پر و یا خالی مطالعه نکنیم./     فاصله چشمان تا کتاب حداقل 40 سانتی متر باشد.-     پشتمان نباید خم شود. برای این کار بهتر است بر روی میز و صندلی مطالعه کنیم./     در حال درازکش نباید مطالعه کنیم.

انواع روش های معمول در مطالعه :

هشت روش معمول مطالعه به این شرح است :

1-      روش پس ختام./2-      روش دقیق خوانی /3-      خواندن بدون نوشتن./4-      خط کشیدن زیر نکات مهم./5-      حاشیه نویسی./6-      خلاصه نویسی./7-       کلید برداری./8-      خلاقیت و طرح شبکه ای مغز