بهداشت و علم پزشکی در اسلام

چنانکه بهداشت جنبه پیش گیرانه دارد و علم پزشکی، جنبه درمانی، روایات شریف بر امر بهداشت و نظافت تاکیدات زیادی دارند. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: تا آنجا که می توانید نظافت و بهداشت را رعایت کنید. زیرا اسلام بر نظافت بنا شده است و فقط انسان پاکیزه وارد بهشت می شود.[1] همچنین امام رضا ـ علیه السّلام ـ نظافت و پاکیزگی را از صفات انبیاء الهی می دانند.[2] و نیز، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ برای اینکه مخاطبان خود را به حفظ بهداشت و نظافت تشویق نماید، می فرماید: خداوند متعال خود پاک و پاکیزه است و نظافت و پاکی را دوست دارد.[3]

حال که ضرورت و اهمیت بهداشت از نظر اسلام روشن شد و ما می خواهیم مسلمان واقعی و محبوب خداوند متعال باشیم باید بهداشت را در زمینه های مختلف مراعات کنیم؛ برای رسیدن به این هدف باید ابتدا انواع بهداشت و توصیه های آن را بشناسیم.

انواع بهداشت عبارتند از

الف) بهداشت غذایی ب) بهداشت فردی ج) بهداشت عمومی د) بهداشت جنسی ه) بهداشت روانی. برای رعایتِ اختصار این نوشتار، و اهمیت «بهداشت روانی» آنرا در مقاله ای مستقل معرفی می نمائیم[4] و به انواع دیگر بهداشت اشاره می کنیم:

الف) بهداشت غذایی

1 ـ دعوت به غذاهای پاک و پاکیزه (طیب)

«ای مردم از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را تناول کنید.»[5]

2 ـ ممنوعیت غذاهای غیر بهداشتی (خبیث)

«و (آن رسول) بر آنان، هر غذای پاکیزه و مطبوع را حلال و هر چیز پلید و منفور را حرام می گرداند.»[6]

3 ـ ممنوعیت گوشت مردار و خوک

«همانا او گوشت مردار و خوک و... را بر شما حرام کرد و... »[7]

4 ـ ممنوعیت نوشیدن خون و شراب[8]

دکتر محمد علی رضائی، در مورد ممنوعیت گوشت مردار و خوک و خون و شراب، بحث های علمی و پزشکی مفیدی نموده اند و نظرات پزشکان متعددی را جمع آوری کرده است.[9]

5 ـ سفارش در مورد سبزیجات

نقل می کنند که حضرت علی ـ علیه السّلام ـ بر سفره ای نمی نشستند الا اینکه بر آن سبزی باشد[10] و برای میوه ها و سبزیجات خواص زیادی ذکر فرمودند که برای اختصار به معرفی منبع آن، بسنده می شود.[11]

توصیه های بهداشتی در مورد غذا خوردن: امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: کسی که دوست دارد، خیر خانه اش، زیاد شود، قبل از شروع به غذا خوردن وضو بگیرد... [12]. همچنین، حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در توصیه ای به امام حسن ـ علیه السّلام ـ به خصلت هایی اشاره نمودند که انسان را از طب بی نیاز می کند. بر سفره منشین الا وقتی که اشتها داری و خوب غذا را بجو... »[13]

انواع بهداشت

بهداشت فردی:

بهداشت مو

بهداشت دست وپا

بهداشت دهان ودندان

بهداشت پوست(بدن)

بهداشت چشم

بهداشت گوش

بهداشت عمومی ومحیط :

 نظافت وتمیز کردن

دورکردن آلودگی ها(دفع بهداشتی زباله ها)

بهداشت مواد غذایی :

بهداشت فرد یا افرادیکه با مواد غذایی سروکار دارند.

سلامت مواد غذایی

بهداشت نگهداری

بهداشت توزیع

انواع بهداشت

خلاصه:چنانکه بهداشت جنبه پیش گیرانه دارد و علم پزشکی، جنبه درمانی، روایات شریف بر امر بهداشت و نظافت تاکیدات زیادی دارند. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: تا آنجا که می توانید نظافت و بهداشت را رعایت کنید.

بهداشت و علم پزشکی در اسلام:
چنانکه بهداشت جنبه پیش گیرانه دارد و علم پزشکی، جنبه درمانی، روایات شریف بر امر بهداشت و نظافت تاکیدات زیادی دارند. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: تا آنجا که می توانید نظافت و بهداشت را رعایت کنید. زیرا اسلام بر نظافت بنا شده است و فقط انسان پاکیزه وارد بهشت می شود.[1] همچنین امام رضا ـ علیه السّلام ـ نظافت و پاکیزگی را از صفات انبیاء الهی می دانند.[2] و نیز، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ برای اینکه مخاطبان خود را به حفظ بهداشت و نظافت تشویق نماید، می فرماید: خداوند متعال خود پاک و پاکیزه است و نظافت و پاکی را دوست دارد.[3]

حال که ضرورت و اهمیت بهداشت از نظر اسلام روشن شد و ما می خواهیم مسلمان واقعی و محبوب خداوند متعال باشیم باید بهداشت را در زمینه های مختلف مراعات کنیم؛ برای رسیدن به این هدف باید ابتدا انواع بهداشت و توصیه های آن را بشناسیم.

انواع بهداشت عبارتند از:
الف) بهداشت غذایی ب) بهداشت فردی ج) بهداشت عمومی د) بهداشت جنسی ه) بهداشت روانی. برای رعایتِ اختصار این نوشتار، و اهمیت «بهداشت روانی» آنرا در مقاله ای مستقل معرفی می نمائیم[4] و به انواع دیگر بهداشت اشاره می کنیم:
الف) بهداشت غذایی:

1 ـ دعوت به غذاهای پاک و پاکیزه (طیب): «ای مردم از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را تناول کنید.»[5]

2 ـ ممنوعیت غذاهای غیر بهداشتی (خبیث): «و (آن رسول) بر آنان، هر غذای پاکیزه و مطبوع را حلال و هر چیز پلید و منفور را حرام می گرداند.»[6]

3 ـ ممنوعیت گوشت مردار و خوک: «همانا او گوشت مردار و خوک و... را بر شما حرام کرد و... »[7]

4 ـ ممنوعیت نوشیدن خون و شراب:[8] دکتر محمد علی رضائی، در مورد ممنوعیت گوشت مردار و خوک و خون و شراب، بحث های علمی و پزشکی مفیدی نموده اند و نظرات پزشکان متعددی را جمع آوری کرده است.[9]

5 ـ سفارش در مورد سبزیجات: نقل می کنند که حضرت علی ـ علیه السّلام ـ بر سفره ای نمی نشستند الا اینکه بر آن سبزی باشد[10] و برای میوه ها و سبزیجات خواص زیادی ذکر فرمودند که برای اختصار به معرفی منبع آن، بسنده می شود.[11]

6- توصیه های بهداشتی در مورد غذا خوردن: امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: کسی که دوست دارد، خیر خانه اش، زیاد شود، قبل از شروع به غذا خوردن وضو بگیرد... [12]. همچنین، حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در توصیه ای به امام حسن ـ علیه السّلام ـ به خصلت هایی اشاره نمودند که انسان را از طب بی نیاز می کند. بر سفره منشین الا وقتی که اشتها داری و خوب غذا را بجو... »[13]

ب) بهداشت فردی: در دین ما مسائلی مطرح شده که یکی از آثار آن بهداشت و نظافت است و حکمت هایی نیز دارد که خداوند جهان به آن عالم است.

1 - وضو: با واجب شدن وضو برای هر نماز، هر مسلمان در 24 ساعت حداقل سه بار باید دست و صورت خود را بشوید.

2 - غسل: در اسلام غسل های واجب و غسل های بسیار زیاد مستحبی وجود دارد (مثل غسل جمعه) که یکی از اسرار بی شمار این غسل ها، بهداشت و نظافت می تواند باشد. البته حکمت هایی نیز دارد که ما انسان ها بخاطر محدودیت درک به کنه آن نمی رسیم.

3 - پاکیزگی لباس: که یکی از شرط های لباس نماز گزار است و هر مسلمان برای 5 نماز واجب خود باید لباس تمیز و پاکیزه بپوشد در غیر نماز هم مسلمان باید لباس پاکیزه بپوشد. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: هر کس لباس می گیرد (و می پوشد) باید آنرا پاکیزه کند.»[14]

4 ـ بهداشت دهان و دندان: امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: مسواک زدن، پاک کننده دهان است و مورد رضای خداوند.[15] همچنین فرمودند: با خلال کردن، غذا (در لای دندانها) نمی ماند و بو نمی دهد و لذا حضرت ـ علیه السّلام ـ به خلال کردن و نوع چوب آن سفارش می فرمودند.[16]

5 ـ کوتاه کردن شارب (سبیل، موی روی لب): امام علی ـ علیه السّلام ـ: گرفتن شارب را نوعی نظافت می دانند.[17]

6 ـ حمام: مولا علی ـ علیه السّلام ـ در تعریف و تمجید از این مکان فرمودند: «چه جای خوبی است حمام که به یاد آتش جهنم می اندازد و چرک را می برد.»[18]

7 ـ حجامت: آن حضرت ـ علیه السّلام ـ این کار را موجب سلامتی بدن و استحکام عقل، می دانند.[19] و دستورات و مطالب دیگری که به این تعداد بسنده می شود.

ج) بهداشت عمومی: برای نمونه می توان دو مورد زیر را مورد توجه قرار دهیم:

1 ـ جمع آوری زباله: مولا علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: دستمال آلوده را در خانه نگذارید زیرا محل رشد شیطان (میکروب) است.[20]

2 ـ بهداشت خانه: امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «جارو کشیدن خانه، فقر را می برد.»[21] و امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خانه هایتان را از تار عنکبوت پاک کنید و الا باعث فقر می شود.[22] و نیز فرمودند: خاکروبه را پشت در قرار ندهید زیرا محل شیطان (میکروب) است.[23]

د) بهداشت جنسی: در مسایل بهداشت جنسی مسائلی مطرح شده که علم روز نیز آن را تاکید کرده است.
ـ ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه: قرآن می فرماید: «و از تو درباره حیض سوال می کنند، بگو چیز زیان باری است و لذا در حالت قاعدگی از زنان کناره گیری نمائید و با آنها نزدیکی ننمائید تا پاک شوند.»[24]
ـ ممنوعیت زنا: که قرآن از آن به «فاحشه» یاد کرده است.[25]
ـ ممنوعیت هم جنس بازی (لواط)[26]
ـ ممنوعیت استمنا (خود ارضائی) که حرام است.[27]